Medeni gatnaşyklarda dilleriň orny
Medeni kontekstde daşary ýurt dilini öwrenmek, çözmekden başlap, ylham berijä çenli subýektiw aňda ep-esli täsir edýär. Ýerli we daşary ýurt dilleriniň arasyndaky çylşyrymly özara baglanyşyk, olaryň medeni düşünjeleri we çykyşlary, okuwçynyň aňy we bedeni, gatnaşýan dilleriň we medeniýetleriň arasynda ýerleşýän aýratyn pozisiýalaryň subýektiw gurluşyna getirýär. Bu amallar bilim derejesi bilen çäklenmän, çuňňur endikleri, gymmatlyklary we ynançlary hem öz içine alýar. Bu endikler, gymmatlyklar we ynançlar belli bir derejede subýektiw tejribeleriň we duýgularyň netijesidir; muňa garamazdan, düşünjeleriň, kadalaryň, däp-dessurlaryň we durmuş dünýäsiniň sosial-medeni toruna ornaşdyryldy, şonuň üçin okuwçynyň subýektiwligi, daşky gurşawynyň jemgyýetçiligi we (medeniýeti) bilen häsiýetlendiriler.
Globallaşma we aragatnaşyk tehnologiýasy dünýäni bir obada ýakynlaşdyrsa-da, dil päsgelçilikleri şahsyýetler, toparlar, halkara kompaniýalar, hökümetler, halklar we bütin dünýä üçin umumy kynçylyk bolup durýar. Dilden däl dil päsgelçiliklerine sebäp bolýan faktorlary, olaryň görnüşlerini we täsirli aragatnaşyga we durmuşymyza täsirini öwrenmäge gönükdirilen bu ýokary hilli gözleg, adamlary ýeňmegiň möhümdigine düşünýär. Bu gözleg, iberiji (gürleýji) we kabul ediji (diňleýji) biri-biriniň diline we medeniýetine doly düşünmediklerinde düşünişmezlik, nädogry habarlaşmak we söz däl habarlary nädogry düşündirmek ýüze çykýar.
Ýazmuhammet HÜMMEDOW,
Döwletmämmet Azady adyndaky Türkmen
milli dünýä dilleri institutynyň Iňlis dili we
edebiýaty fakultetiniň 4-nji ýyl talyby.
