Dil ylymlary we olaryň ähmiýeti
Lingwistika ýa-da dil ylymlary, jemgyýetçilik tebigaty we wezipeleri, içerki gurluşy, işleýiş nusgalary we belli dilleriň taryhy ösüşidir. Dil, pikirleri, duýgulary, erk-islegleri beýan etmek üçin gural bolup, adamlaryň arasynda iň möhüm aragatnaşyk serişdesi bolup hyzmat edýän fonetik, leksiki we grammatiki serişdeler ulgamydyr. Onuň döremegi we ösüşi bilen jemgyýet bilen aýrylmaz baglanyşykly bolmak, dil sosial hadysadyr. Dil pikirlenmek bilen organiki bitewiligi emele getirýär, sebäbi biri beýlekisinden ýok. Lingwistika köptaraply ylymdyr, sebäbi dil örän dürli we çylşyrymly hadysadyr.
Şeýlelikde, umumy we belli lingwistika arasynda tapawut goýulýar. Umumy lingwistika adam diliniň umumy aýratynlyklaryny öwrenýär, diliň düýp manysyny we tebigatyny, gelip çykyşyny we ösüşiniň we işleýşiniň umumy kanunlaryny öwrenýär, şeýle hem gözleg usullaryny ösdürýär. Hususy lingwistika bir dili (rus, iňlis, hytaý, ispan we ş.m.) ýa-da baglanyşykly dilleriň toparyny (slawýan, nemes, türk) öwrenýär. Sinhroniki (grekçe syn - bilelikde + hronos - wagt) bolup, diliň taryhy ösüşiniň belli bir döwründe (mysal üçin häzirki zaman rus) ýa-da diahroniki (grekçe 6 dia - + hronos - wagt) bolup biler.
Amaly dil bilimleri amaly dil meselelerine gönükdirilen çekişmeleri çözýär: ýazuwy döretmek we kämilleşdirmek, ýazuwy öwretmek, söz medeniýeti, ene dili däl, awtomatiki terjime ulgamlaryny döretmek, awtomatiki maglumat gözlemek, tanamak we söz sintezi we ş.m.
Daýanç ORAZOW,
Döwletmämmet Azady adyndaky Türkmen
milli dünýä dilleri institutynyň Rus dili we
edebiýaty fakultetiniň 5-nji ýyl talyby.
