Syýasat we dil usullary
Dil bilen syýasatyň arasyndaky baglanyşyk, diliň öwrenilmeginiň çägine girýär, bu bolsa, hereket etmek, duýmak ýa-da pikirlenmek üçin dil ulanyp biljekdigini ykrar edýär.
Şeýle-de bolsa, syýasatçylaryň aýry-aýry ýa-da kiçi toparlaryna we olaryň dil ulanylyşyna seredenimizde (meselem, çykyş etmek), adatça muny täsirli güýçleriň bir görnüşi hasaplaýarys. Munuň sebäbi, syýasatçylaryň kesgitlän kanunlaryny berjaý etmegimize garaşylsa-da, kime ses berjekdigimizi we haýsy syýasaty saýlamalydygymyzdyr. Syýasatçylaryň dil usullaryny ulanýan iň köp ýaýran ýerlerinden biri çykyşlardyr. Syýasatçylar telewizorda çykyş etmek (meselem, habarlar), žurnalistler bilen gürleşende we köpçüligiň soraglaryna jogap bermekde köpçüligiň öňünde çykyş edenlerinde dil ulanyp bilerler.
Dil güýji, belli bir dilde täsirli gürlemek ukybynyň ölçegidir.
Bütin dünýäde häzirki okuw meýilnamalary ikinji dilde nädip gürleşmelidigini öwretmäge synanyşmagyny dowam etdirýär - emma olar göreşýärler. Okuwçylaryň dil öwretmek syýasatynda we tejribe özgertmelerinde köp synanyşyklara garamazdan, öz çykyşlarynda okuwçynyň kärdäki üstünliklerine bagly. Dil güýji iki esasy komponentden durýar: gürlemek we düşünmek, diňlemek we düşünmek ukyby. Güýçli dil güýji bolan adamlar sosial gurşawda netijeli aragatnaşyk gurmak ukybyna eýe. Ýerli däl dilden aragatnaşyk bilen meşgullananda, şol dilde gürleýänler ýeterlik derejede gowy döredilen çykyşy ykrar edýärler, sebäbi kanagatlanarly doly düşünmek üçin “öz dili” diýip bilýänlerine ýeterlik derejede ýakyn. Ýerli däl ikinji derejeli dili diňlänlerinde, hakyky dünýä derejesinde aýdylýan sözleri şol dilde gürleýänleriň gürleýän görnüşinde düşündirmäge we gaýtadan işlemäge ukyply bolmaly.
Äsälhan KARIMOWA,
Döwletmämmet Azady adyndaky Türkmen
milli dünýä dilleri institutynyň Rus dili we
edebiýaty fakultetiniň 3-nji ýyl talyby.
