Çaga ene dilini öwretmek
Çaga ene diline (we sözleýiş, alamatlar ulgamy - ene dili) ýakyn adamlardan, ene-atasyndan, daş-töweregindäki dil gurşawyndan, aragatnaşygyň tebigy zerurlygy sebäpli, soň bolsa öz-özüňi beýan etmekden düşünýär. Lovedakynlaryňyz bilen aragatnaşyk, biraz soň bolsa - özüňiz bilen diňe daşarda däl, eýsem içki, akyl derejesinde-de bolup geçýär, şeýle hem sözleri we olaryň utgaşmalaryny, akyl, akyl kodlarynda ulanylýan dil düzgünleri ulanylýar.
Gepleýjiniň we ýazyjynyň pikiri şol bir dil serişdesini ulanyp, başgaça emele gelip we düzülip bilner. berlen diliň sözlügi we grammatikasy. Bu nukdaýnazardan, sözleýiş işjeňliginiň umumy gurluşynda, ony durmuşa geçirmegiň usullary, pikirleri emele getirmegiň we düzmegiň dürli usullary tapawutlanýar. Olara dilden aragatnaşyk gurmagyň dürli görnüşleri we degişlilikde dürli sözleýiş görnüşleri jogap berýär. Şeýle üç görnüş bar - daşarky dilden, daşarky ýazuwdan we içki gürlemekden.
Mugallym we okuwçylar dil öwretmegiň mazmunyny emele getirýän üç topar hadysasy bilen iş salyşýarlar: diliň özi (aragatnaşyk, maglumat saklamak we geçirmek serişdesi hökmünde), çykyş (aragatnaşyk usullary, tekst görnüşinde amala aşyrylýar we netijede) aragatnaşyk) we söz işjeňligi (sözleýiş hereket ulgamlary görnüşindäki aragatnaşyk prosesi).
Mugallym çykyşy öwredende, okuwçylary pikirleri emele getirmegiň we düzmegiň dürli usullary bilen tanyşdyrýar (bu ýa-da mazmuny beýan etmek üçin nädip aýtmaly); bu ýagdaýda söz birligi we şonuň üçin öwreniş birlikleri dürli uzynlykdaky sözler (söz hereketleri): sözler, sözlemler, super söz düzümleri we ahyrsoňy dilden we ýazmaça habarlar görnüşindäki tekstlerdir.
Medine ATAMYRADOWA,
Döwletmämmet Azady adyndaky Türkmen
milli dünýä dilleri institutynyň Iňlis dili we
edebiýaty fakultetiniň 2-nji ýyl talyby.
