Iňlis dilinde programmirleme dilleriniň hemmesi barmy?
Taslamaňyz üçin dogry programmirleme dilini gözlemek üçin birnäçe wagt sarp edeniňizden soň: “Heý, ýöne iňlis dilinden başga-da açar sözler bilen programmirleme dili barmyka?” diýip, pikir edip bilersiňiz.
Programmirleme (we umuman programmirleme dilleri) barada aýdylanda, iňlis dili kompýuter programmalaryny ýazmak üçin lingua franka ýaly bolup görünýär. Munuň sebäbi gaty düşnükli: häzirki zaman programmirleme dilleri, esasan, 20-nji asyryň ortalarynda ABŞ-da ösen beýleki programmirleme dilleriniň buýsançly nesilleri, şonuň üçin bu dilleriň ösmegi tebigy dil bolup, häzirki diliň çeşmesi hökmünde ulanylýar.
Programmirleme dilleri barada hakykat: ilkinji ýokary derejeli programmirleme “Plankalkül” boldy. 1942-1945-nji ýyllar aralygynda nemes inženeri Konrad Zuse tarapyndan işlenip düzüldi.
1950-nji ýyllardan başlap, köp sanly programmirleme dilleri janlanyp başlady. Aslynda 1955-nji ýylda “FLOW-MATIC” ilkinji gezek peýda boldy. Sintaksis gaty tanyş bolup biler: sebäbi FLOW-MATIC bu COBOL-yň atasydyr. Görşüňiz ýaly, iňlis dili programmirleme diliniň bir bölegidir (edil COBOL-daky ýaly).
Şol ýyllaryň indiki uly (ullakan diýerdim) programmirleme dili 1957-nji ýylda IBM tarapyndan işlenip düzülen Fortran boldy. FLOW-MATIC ýaly, onuň açar sözleri iňlis dilinde ýazylýar (IF, GO, PROGRAMMA we ş.m.).
1958-nji ýylda Jon Makkarti häzirki wagtda (Fortran bilen bilelikde) ulanylýan iň gadymy programma dilleriniň biri bolan LISP-ni döretdi. Edil şol döwrüň beýleki programmirleme dilleri ýaly, iňlis açar sözleri (sanaw, sitata, eger ýa-da ş.m.) bilen işlenip düzüldi.
Şol ýyl “ALGOL 58” dili janlandy we ozal agzalan programma dilleriniň hemmesi ýaly programma gurmak üçin iňlis açar sözlerini ulandy.
Bu ýyllarda sahnada başga-da köp programma dilleri peýda boldy: COBOL (1959), APL (1962), SIMULA (1962), CPL (1963), BASIC (1964) we başgalar.
Şeýlelik bilen, programmirleme dilleriniň ösmegi bilen iňlis dili kompýuter programmalaryny ýazmak üçin konwensiýa hökmünde kabul edildi. Bu başga programmirleme dilleriniň ýokdugyny aňlatmaýar (belki fransuz, ispan ýa-da başga dillerde).
Merjen NAZAROWA,
Döwletmämmet Azady adyndaky Türkmen
milli dünýä dilleri institutynyñ Iňlis dili we
edebiýaty fakultetiniñ 3-nji ýyl talyby.
