Daşkentdäki bilermenler forumy: “Merkezi Aziýa + Koreýa Respublikasy” sammitine taýýarlyk
30-njy iýulda Daşkende Merkezi Aziýanyň we Koreýa Respublikasynyň ylmy merkezleriniň birinji forumy geçirildi. Bu foruma Daşary işler ministrliginiň Halkara gatnaşyklary institutynyň Strategiki barlaglar merkeziniň ýolbaşçylary we ylmy işgärleri türkmen tarapyndan wekilçilik etdiler.
Forum başlamazdan ozal däp bolan deprekler bilen koreý tans topary çykyş etdi, belentden ýaňlanan sazlar çärä gatnaşyjylaryň ruhuny göterdi.
Hakykatdanam, duşuşygyň ilkinji gezekde şular ýaly düzümde geçirilmeginme garamazdan baýramçylyk ruhunyň artistler tarapyndan getirilmegi, ol dabaraly ýagdaýa dälde, iş häsiýetine eýe boldy.Forumyň esasy meseleleriniň arasynda 2025-nji ýylda Seulda geçiriljek “Merkezi Aziýa + Koreýa Respublikasy” görnüşin ilkinji sammitine taýýarlyk görmek nukdaýnazaryndan köptaraplaýyn hyzmatdaşlygy ösdürmäge täzeçe çemeleşmeleri işläp düzmek boldy.
Ilkinji nobatda, alty ýurtdan gelen bilermenleriň ileri tutýan maksatlary, 2024-nji ýylyň noýabr aýynda Koreýanyň paýtagtynda daşary işler ministrler derejesinde geçiriljek 17-nji duşuşy üçin teklipleri taýýarlamakdyr.
2023-nji ýylyň 1-nji noýabrynda Aşgabatda daşary işler ministrleriniň gatnaşmagynda “Merkezi Aziýa — Koreýa Respublikasy” 16-njy hyzmatdaşlyk forumy geçirildi, şol ýerde Merkezi Aziýada we Koreýa Respublikasynda “akyl merkezleriniň” arasynda özara gatnaşyklaryň aýratyn ulgamy döretmegi göz öňünde tutýan möhüm bilelikdäki kararlar tassyklandy.
Şeýlelik bilen, ilkinji çäre Daşkentde 100-e golaý wekili jemledi, ýagny geljekki diplomatik missiýanyň çaparlary hökmünde hyzmatdaşlygyň ileri tutulýan ugurlarynda iň amatly ugurlary gözden geçirmek üçin wakalary, faktlary, sebitleýin we ählumumy maksatlary çuňňur we hemmetaraplaýyn seljermek esasynda işleri amala aşyrdy.
Duşuşykda esasan senagat we sanly ösüş, ulag we logistika, energiýa we ýaşyl ösüş, oba hojalygy, howa we tebigy baýlyklary tygşytly ulanmak, bilim we ylym ýaly meseleler ara alyp maslahatlaşyldy. Elbetde, gün tertibiniň has giň bolmagy mümkin, şonuň üçin bilermenler we seljeriş jemgyýetleriniň arasyndaky gatnaşyklary ýola goýmak we berkitmek, Merkezi Aziýada we Koreýa Respublikasynda döwlet edaralarynyň, işewür toparlarynyň we jemgyýetçilik guramalarynyň wekilleriniň arasyndaky gatnaşyklary we alyş-çalyşlary giňeltmäge ýardam etmelidir.
Bu Merkezi Aziýanyň Halkara instituty (MAHI, Daşkent) we Koreýa-Merkezi Aziýa hyzmatdaşlygy forumynyň sekretariatynyň dolandyryş edarasy bolan Koreýa gaznasy tarapyndan gurnalan maslahatyň umumy düşünjesidir.
Koreýa tarapyna halkara ykdysady syýasat, energiýa ykdysadyýeti, ulag ýaly ugurlar boýunça ýöriteleşen 10-dan gowrak barlag institutynyň wekilleri, şeýle hem Koreýanyň Halkara hyzmatdaşlyk agentligi (KOICA), Koreýanyň Söwdany goldamak boýunça korporasiýasy (KOTRA) Exim Bank ady bilen belli Koreýanyň eksport-import banky (KEXIM) we ş.m. gatnaşdy.
Merkezi Aziýa ýurtlaryndan Merkezi Aziýanyň Halkara instituty we Özbegistan Respublikasynyň Prezidentiniň ýanyndaky Strategiki we sebitara barlaglar instituty, Gazagystan Respublikasynyň Prezidentiniň ýanyndaky Strategiki barlaglar instituty, Gyrgyz Respublikasynyň Prezidentiň ýanyndaky Milli strategiki başlangyşlar instituty, Täjigistan Respublikasynyň Prezidentiniň ýanyndaky Strategiki barlaglar merkezi we Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň Halkara gatnaşyklary institutynyň Strategiki barlaglar boýunça ylmy merkezi esasy gatnaşyjylar boldylar.
Ylmy-barlag merkezleriniň müdirleri “Täze geosyýasy mümkinçilikler üçin Koreýa bilen Merkezi Aziýanyň 2.0 arasynda özara peýdaly hyzmatdaşlyk: geljege göz aýlamak we esasy ileri tutulýan ugurlar” atly sessiýada çykyş etdiler. Bu mowzugyň çäginde, Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň Strategik barlaglar boýunça ylmy merkeziniň ýolbaşçysy Şiri Şiriýew Koreýa Respublikasynyň Prezidenti Ýun Sok Ýolyň Aşgabada bolan saparyny taryhy diýip atlandyrdy.
Türkmenistan bilen Koreýa Respublikasynyň ýokary senagat tehnologiýalaryny ornaşdyrmakda ygtybarly hyzmatdaşlardygyny belläp, koreý kompaniýalarynyň ýurdumyzyň nebit-gaz taslamalaryna, gämi gurluşygy we “akylly şäher” konsepsiýasyna gatnaşýandygyny aýtdy. düşünjesi.Şiriýew “Merkezi Aziýa-Koreýa Respublikasy” formatynyň daşary işler ministrler derejsindäki Aşgabatdaky duşuşygynda ýaşlaryň mümkinçiliklerine gönükdirilen türkmen tarapynyň tekliplerini ýada saldy.
Hususan-da, KOICA-nyň howandarlygynda Seulda Merkezi Aziýanyň ýaş diplomatlary üçin her ýylky hünär derejsini ýokarlandyrmak üçin okuw guramak we ýaşlar festiwaly hem-de ýaşlaryň döreden taslamalarynyň sergisi ýaly meýdançalary döretmek meselesini ara alyp maslahatlaşdylar.
Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň Halkara gatnaşyklary institutnyň Strategik barlaglar boýunça ylmy merkeziniň uly ylmy işgäri Bekdurdy Amansaryýew sessiýada “Ählumumy gymmatlyklar zynjyrynyň täzeden gurulmagy we ykdysady howpsuzlyk: energiýa we esasy gazylyp alynýan tebigy serişdeler pudagynda özara netijeli hyzmatdaşlyk” atly mowzuk bilen çykyş etdi
Aşgabatda şu ýylyň iýun aýynda türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow türkmen-koreý işewürler forumynda çykyş edip, Günorta Koreýanyň kompaniýalary tarapyndan ýurtda jemi 11 milliard dollarlyk taslamanyň durmuşa geçiriljekdigini belledi. spiker aýtdy. Bu serişdeler tebigy gaz bilen baglanyşykly desgalaryň gurluşygyna, senagat toplumlarynyň taslamalaryna, şeýle hem ulag serişdelerini satyn almaga gönükdirilendir. Şolaryň arasynda Türkmenistanda 5 milliard dollarlyk elektrik stansiýalaryny gurmak boýunça taslamalar bar.
Geçen aý Günorta Koreýanyň “Hyundai Engineering” kompaniýasy Gündogar Türkmenistanda kükürtden arassalamak üçin tebigy gaz gaýtadan işleýän täze zawody gurmak, şeýle hem ýurduň günbataryndaky Gyýanly polimer zawodyny kämilleşdirmek barada şertnamalara gol çekdi. “Türkmengaz” Döwlet konserni bilen Çarçuwaly şertnama laýyklykda “Hyundai Engineering”, Galkynyş gaz käninde ikinji kükürtden arassalaýjy zawod gurar. Bekdurdy Amansaryýewiň bellemegine görä, Günorta Koreýa kompaniýasy üçin bu ikinji desga bolar – ilkinji desga 2009-njy ýylda guruldy.
Munuň bilen birlikde, Daewoo Engineering & Construction, Gyýanlydaky karbamid we ammiak öndürmek üçin iki zawod gurmagy meýilleşdirýär. Şeýlelik bilen, türkmen-koreý hyzmatdaşlygynyň esasy ugry diňe bir gazda däl, eýsem gaz himiýasy pudagynda-da LG, TOYO, Hyundai we beýleki iri kompaniýalary öz içine alýan taslamalaryň üstünde işlemekdir.
B.Amansaryýewiň bellemegine görä, Türkmenistanyň alnyp barylýan syýasatyň ýene bir ileri tutulýan ugry, gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmeleri pudagyndaky dünýäniň öňdebaryjy kompaniýalar bilen özara gatnaşyklarydyr. Şeýlelikde, ikitaraplaýyn we köptaraplaýyn hyzmatdaşlygyň täze ugurlaryndan biri wodorod energiýasydyr. Bilşiňiz ýaly Koreýa Respublikasy wodorod tehnologiýalaryny işjeň ösdürýär we gazanan ösüşlerini Türkmenistan bilen paýlaşmaga taýyn.
Bu ugur uglerodyň zyňyndylaryny azaltmak we durnukly energiýa ulgamlaryna geçmek üçin ählumumy talaplara laýyk gelýän arassa energiýa çeşmesi hökmünde wodorody öndürmegi, saklamagy we ulanmagy öz içine alýar.
Şeýle hem, Türkmenistanyň hünärmenleri, Döwlet Baştutany Serdar Berdimuhamedowyň tabşyrygy boýunça häzirki wagtda Türkmenistanyň gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmeleri babatda 2025 — 2030-njy ýyllar üçin halkara hyzmatdaşlygyny berkitmek boýunça meýilnamasyny taýýarlap başlaýandyklary habar berildi.
Mundan başga-da, Bekdurdy Amansaryýew forum gatnaşyjylarynyň ünsüni Türkmenistanda Koreýanyň tejribesini we tehnologiýasyny ulanmak arkaly özara peýdaly boljak iri göwrümli ulag taslamalaryna çekdi.
Häzirki wagtda "Koryo Shipbuilding Industry Technology" gämi gurluşyk senagaty kompaniýasy, türkmen kärdeşleri bilen bilelikde iki sany köp maksatly gämini gurýar. Hazar deňzinde söwda amallarynyň ösmeginde deňiz ulaglarynyň uly ornuny göz öňünde tutsak, Koreýa Respublikasynyň deňiz güýji hökmünde mümkinçilikleri bu ugurda Türkmenistanda zerur bolup biler.
Bular Türkmenistan bilen Günorta Koreýanyň arasyndaky hyzmatdaşlygyň täze derejä çykmagy bilen açylýan möhüm mümkinçilikleriň hemmesi däl.
Türkmen wekiliýetiniň düzüminde Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň Halkara gatnaşyklary institutnyň Strategik barlaglar boýunça ylmy merkeziniň ýene bir işgäri Döwletmyrat Mämmedow girdi, ol “Tehnologiýanyň agalyk etýän döwründe strategiki özara täsir: maglumat-kommunikasiýa tehnologiýasy we emeli aň bilimine umumy çemeleşme” atly sessiýadaky çykyşynda ýurdumyzyň sanlaşdyrmak ugrundaky wezipeleri barada durup geçdi we Koreý kompaniýalary bilen ylmy-tehniki hyzmatdaşlygyň häzirki ugurlaryny görkezdi.
